$x^2 \equiv a \mod n$ 何时有解

最后更新于:2023年2月24日 下午

显然,我们只需考虑 \(0 \leq a < n\) 的情形。这个问题应该很早就被人考虑好了,不过无所谓吧(反正只是个博文而已)。以下内容都是独立完成的。并可看作 二次剩余和 Gauss 互反律 这篇博文的延续。最后再给出方程的一个解(如果存在的话)。

\(A_n = \{0 < x < n \mid \gcd(x,n) = 1\}\),则 \(A_n\) 关于 \(\mod n\) 的乘法构成一个群(根据 Euler 定理 \(|A_n| = \psi(n)\)

所以若 \(\gcd(a,n)= 1\),则任意 \(x \in A_n\),存在唯一 \(y \in A_n\) 使得 \(xy \equiv a \mod n\)

\(x^2 \equiv a \mod n\) 无解,则 \(\prod_{x \in A_n} x = a^{\frac{\psi(n)}{2}} \mod n\)

\(x^2 \equiv a \mod n\) 有解,设 \(0 < a_1 < a_2 < \cdots < a_r < n\) 是全部解。则 \(\prod_{x \in A_n} x = a^{\frac{\psi(n)-r}{2}} a_1 \cdots a_r \mod n\),注意到 \(r\) 只与 \(n\) 有关,与 \(a\) 无关。

\([\frac{a}{n}] = 1\) 表示有解,用 \([\frac{a}{n}] = 0\) 表示无解。

为了考虑这个问题,我们分情况讨论

\(x^2 \equiv a \mod 2^m, \gcd(a,p^m) = 1\) 何时有解

\(m=1,2\) 时,有解当且仅当 \(a=1\)

\(m \geq 3\) 时,\(2^m | (a_2 -a_1)(a_2+a_1)\), 若 \((a_2-a_1)\)\(a_2+a_1\) 都是 4 的倍数,则 \(a_1,a_2\) 也是 2 的倍数矛盾于 \(\gcd(a,2^m) = 1\)。所以 \(2^{m-1} \mid a_2+a_1)\) 或者 \(2^{m-1} \mid (a_2-a_1)\)。所以 \(0 < a_1 < 2^{m-2}\)\(a_2 = 2^{m-1} - a_1, a_3 = 2^{m-1}+a_1, a_4 = 2^m-a_1\)

但是,若 \(x\) 是奇数,则 \(x^2 \equiv 1\mod 8\) ,令一方面 \(\gcd(a,2^m) = 1\) 当且仅当 \(a \equiv \mod 2\),而且每一个解对应 4 个 \(x\)

\(1^2,2^2,\cdots,(2^m-1)^2 \mod 2^m\),只有 \(2^{m-3}\) 个数,但是小于 \(2^m\) 且模 8 为 1 的数也只有,\(2^{m-3}\) 个。因此,

有解 当且仅当 \(a \equiv 1 \mod 8\)

\(x^2 \equiv a \mod p^m,\;p>2, \gcd(a,p^m) = 1\) 何时有解

因为 \(p^m \mid (a_2-a_1)(a_2+a_1)\),若\((a_2-a_1)\)\(a_2+a_1\) 都是 \(p\) 的倍数,则 \(a_1, a_2\) 也是 \(p\) 的倍数矛盾于 \(\gcd(a,p^m) = 1\),所以 \(a_2 = p^m - a_1\)。从而 \(r=2, \; a_1a_2 \equiv -a \mod p^m\),所以

  • \(x^2 \equiv a \mod p^m\) 无解,则 \(\prod_{x \in A_n} x = a^{\frac{p^{m-1}(p-1)}{2}} \mod p^m\)

  • \(x^2 \equiv a \mod p^m\) 有解,则 \(\prod_{x \in A_n} x = -a^{\frac{p^{m-1}(p-1)}{2}} \mod p^m\)

\(a=1\),则 \(\prod_{x \in A_n} x = -1 \mod p^m\),即 \[ [\frac{a}{p^m}] = (1 \equiv a^{\frac{p^{m-1}(p-1)}{2}} \mod p^m)? \]

\(x^2 \equiv a p^i \mod p^m, \; i<m, \; \gcd(a,p^m) = 1\) 何时有解

\(i=2k-1\) 为奇数,则 \(p^k \mid x\),从而 \(p^{i+1} \mid ap^i\),矛盾于 \(\gcd(a,p^m) = 1\)

所以 \(i\) 为偶数,显然此时上式有解当且仅当 \(x^2 \equiv a \mod p^{m-i},\gcd(a,p^{m-i}) = 1\) 有解

综上 \[ [ \frac{a}{p^m} ] = \left\{ \begin{array}{cc} 1 & a=0 \\ 1 & p=2,\; a \equiv 1 \mod 8 \\ -1 & p=2,\; a \not \equiv 1 \mod 8 \\ (1 \equiv a^{\frac{p^{m-1}(p-1)}{2}} \mod p^m)? & p>2,\; \gcd(a,p^m) = 1\\ -1 & \gcd(a,p^m) = p^i, i \equiv 1 \mod 2 \\ [\frac{ap^{-i}}{p^{m-i}}] & \gcd(a,p^m) = p^i, i \equiv 0 \mod 2 \\ \end{array} \right. \]

\(x^2 \equiv a \mod m_1m_2, \gcd(m_1,m_2)=1\) 何时有解

考虑 \[ \begin{aligned} x \equiv a_1^2 \mod m_1 \\ x \equiv a_2^2 \mod m_2 \end{aligned} \]

则,存在 \(t_1,t_2\) 使得,\(t_1m_1 + t_2m_2 = 1\),所以 \(t_1^2 m_1^2 + t_2^2 m_2^2 + 2 t_1 m_1 t_2 m_2=1\), 所以 \(x \equiv (t_2m_2 a_1)^2\)\(x \equiv (t_1 m_1 a_2)^2\),所以 \[ x \equiv (t_2 m_2 a_1)^2 + (t_1 m_1 a_2)^2 \equiv (t_2 m_2 a_1 + t_1 m_1 a_2)^2 \mod m_1 m_2 \] 令一方面若 \(x \equiv a^2 \mod m_1 m_2\),则 \(x \equiv (a \mod m_i)^2 \mod m_i\)

\(x^2 = a \mod m_1 m_2\) 有解当且仅当 \([\frac{a}{m_1}] = [\frac{a}{m_2}] = 1\)

最终方案:\(n = p_1^{m_1} \cdots p_r^{m_r}, \; p_1< \cdots <p_r\), \([\frac{a}{m}] = \prod [\frac{a}{p_i^{m_i}}]\)

判断是否有解的 sagemath 代码

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
# modSqrtSymbol.ipynb
def modSqrtSymbol(an,n):
for p,m in factor(n):
a = an%p^m
if a == 0: continue
flag = True
while a%p == 0:
a//=p
m-=1
flag = not flag
if not flag: return False
if p == 2:
if a%8 != 1: return False
else:
if power_mod(a,p^(m-1)*(p-1)//2,p^m) != 1:
return False
return True

因为 factor 复杂度是 \(O(\sqrt{n})\), 所以整体复杂度 \(O(\sqrt{n})\)

求出 \(x^2 \equiv a \mod n\) 的一个解

本来是想求全部解的,但是考虑到如果 \(\gcd(a,n) \neq 1\) 则解的个数实在太多,就不想求全部解了,当然如果真的有这个需要,求全部解也不难。

另外,无论是是否有解还是求全部解都可以直接暴力做,只是复杂度为 \(O(n)\) ,效率太低。

\(x^2 \equiv a \mod 2^m\) 的全部解,不妨设 \(a \equiv 1 \mod 8\)

\(m=1\),则 \(x=1\),若 \(m=2\),则 \(x = 1, 3\),若 \(m=3\),则 \(x=1,3,5,7\),若 \(m \geq 4\),不妨设 \(x_{m-1}\) 是满足方程 \(x^2 \equiv a \mod 2^{m-1}\)的最小正整数解,即 \(x_{m-1}^2 = a + 2^{m-1}k\)

  • \(k\) 是偶数,则必然是 \(x_{m-1}^2 \equiv a \mod 2^m\) 的解,最小的解就是 \(\min(x_{m-1},2^{m-2}-x_{m-1})\),但由于 \(x_{m-1} \leq 2^{m-3}\),所以 \(x_m=x_{m-1}\)

  • \(k\) 为奇数,则 \((2^{m-2} - x_{m-1})^2 = 2^{2m-4} - 2^{m-1} + x_{m-1}^2 \equiv a \mod 2^m\),且 \(0<2^{m-2}-x_{m-1}<2^{m-2}\),所以 \(x_m =2^{m-2} - x_{m-1}\)

所以经过 \(m\) 步就可找到所有解就是 \(x_m, 2^{m-1} - x_m,2^{m-1} + x_m, 2^m - x_m\)

\(x^2 \equiv a \mod p^m, \; p>2\) 的全部解,其中 \(\gcd(a,p^m) = 1\)

\(q = \frac{\psi(p^m)}{2} = p^{m-1}\frac{p-1}{2}\),若 \(q\) 是奇数,则 \((a^{\frac{q+1}{2}})^2 = a^q a \equiv a\mod p^m\),从而解就是 \(a^{\frac{q+1}{2}},p^m-a^{\frac{q+1}{2}}\)

否则,记 \(q = 2^{i}q'\)(想模仿上面 \(q\) 是奇数的情况),我们找一个非二次剩余 \(b\),即 \(b^q \equiv -1 \mod p^m\)。我们记 \(x = a^{\frac{q'+1}{2}},\;y = b^{q'}, \; t= a^{q'}\)。则

\(x^2 = ta, t^{2^i} = 1, y^{2^i}=-1\)。我们想保持 \(x^2 = ta\),让 \(t\) 变成 1。就打到了我们的目的。

\(t^{2^{s}} = -1, t^{2^{s+1}} = 1\), 则 \(s<i\),那么 \((y^{2^{i-s}}t)^{2^{s}} = y^{2^i}t^{2^{s}} = 1\),并且 \((y^{2^{i-s-1}}x)^2 = (y^{2^{i-s}}t)a\),我们更新 \(t = y^{2^{i-s}}t\),更新 \(x=y^{2^{i-s-1}}x\)。重复上述过程直到 \(t=1\)

我们也可以类似 \(p=2\) 的情况,经过 \(m\) 步得到全部解,只是 \(m=1\) 的时候是困难的,并且和上述分析一致,所以就没用 \(p=2\) 时的方法。若 \(x_{m-1}\) 满足 \(x_{m-1}^2 = a + p^{m-1}k\)

  • \(k\) 是偶数,\((x_{m-1} - \frac{k}{2}p^{m-1})^2 \equiv a \mod p^m\)

  • \(k\) 是奇数,\((x_{m-1} + \frac{p-k}{2}p^{m-1})^2 \equiv a \mod p^m\)

对一般的 \(n = p_1^{m_1} \cdots p_r ^{m_r}\),我们对每个 \((a, p_i ^m)\) 给出一个解,再用 中国剩余定理 拼出最终解。

\(x^2 \equiv a \mod n\) 的一个解的 Sagemath 代码

需要用到上面的 modSqrtSymbol 函数

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
# modSqrt.ipynb

# find one x s.t. x^2 = a mod 2^m, gcd(a,2) = 1 and 0 < a < 2^m and must have an answer
def modSqrt2Core(a,m):
x = 1
for i in range(4,m+1):
if (x*x-a)%(1<<i) != 0:
x = (1<<i-2)-x
return x

# find one x s.t. x^2 = a mod p^m, gcd(a,p)=1, p>2 and 0 < a < p^m and must have an answer
def modSqrtPCore(a,p,m):
n = p^m
q = p^(m-1)*(p-1)>>1
if q%2 == 1:
return power_mod(a,(q+1)>>1,n)
b=randint(0,n-1)
while(power_mod(b,q,n)==1):
b=randint(0,n-1)
ni = q&(-q)
q //= ni
x = power_mod(a,(q+1)>>1,n)
y = power_mod(b,q,n)
t = power_mod(a,q,n)
# x^2 = ta mod n, y^ni = -1 mod n
while t != 1:
ns = 1;tt=t*t;
while tt!=1:
tt=(tt*tt)%n
ns<<=1
# t^ns = -1 mod n
t = power_mod(y,ni//ns,n)*t%n
x = power_mod(y,ni//(ns*2),n)*x%n
return x

# find one x s.t. x^2 = a mod p^m and must have an answer
def modPowerSqrt(a,p,m):
n = p^m
a %= n
if a == 0:
return 0
time = 0
while a%p==0:
a//=p
m-=1
time+=1
if a == 0:
return 0
return 2**(time//2)*(modSqrt2Core(a,m) if p==2 else modSqrtPCore(a,p,m))

def modSqrt(a,n):
if not modSqrtSymbol(a,n):
return []
fact = list(factor(n))
x = [modPowerSqrt(a,p,m) for p,m in fact]
m = [p^m for p,m in fact]
return crt(x,m)

# 测试几个样例
a,m = 17,2**8
x = modSqrt(a,m)
print(x,x*x%m,a,m)

a,m = 15,7**8
x = modSqrt(a,m)
print(x,x*x%m,a,m)

a,m = 16,3*5*5*7*7*7
x = modSqrt(a,m)
print(x,x*x%m,a,m)